Mất ngủ ở người già: Triệu chứng, nguyên nhân và phòng ngừa

Có khoảng 50% người cao tuổi gặp phải các vấn đề bất thường liên quan đến giấc ngủ. Trong đó, phổ biến hơn cả là tình trạng khó ngủ, mất ngủ ở người già. Chứng mất ngủ ở người già hay bệnh mất ngủ ở người già không ảnh hưởng trực tiếp đến tính mạng nhưng có thể gây ra nhiều hệ lụy về sức khỏe, tiềm ẩn nguy cơ rút ngắn tuổi thọ. Vậy nguyên nhân mất ngủ ở người già và cách phòng ngừa ra sao?

1. Người cao tuổi ngủ bao nhiêu là đủ?

Giấc ngủ đóng vai trò quan trọng đối với sức khỏe thể chất lẫn tinh thần ở mọi độ tuổi, trong đó có người cao tuổi. Tương tư độ tuổi trưởng thành, theo khuyến nghị, người cao tuổi (từ 65 tuổi trở lên) tốt nhất vẫn cần ngủ sâu từ 7 – 9 giờ mỗi đêm. Tuy nhiên, nhu cầu về giấc ngủ ở mỗi người không giống nhau. Một số người (trong đó có người cao tuổi) chỉ cần ngủ sâu giấc khoảng 5, 6 giờ nhưng những người khác cần ngủ nhiều hơn để có thể đảm bảo đủ thời gian tái tạo năng lượng cho cơ thể.

Trên thực tế, người lớn tuổi thường có xu hướng ngủ ít hơn, họ đi ngủ và thức dậy sớm hơn giới trẻ. Nhiều người cao tuổi cũng dễ gặp các vấn đề về giấc ngủ, trong đó bệnh mất ngủ ở người già thường chiếm đa số.

2. Triệu chứng mất ngủ ở người già

Dưới đây là một số triệu chứng mất ngủ ở người cao tuổi thường gặp, bao gồm:

• Khó ngủ, khó đi vào giấc ngủ, ngủ không sâu giấc và ngủ ít.
• Không cảm thấy buồn ngủ vào ban đêm hoặc cảm thấy buồn ngủ nhưng không ngủ được.
• Không ngủ được suốt đêm, thức giấc nhiều lần trong đêm.
• Trằn trọc gần đến sáng mới có thể ngủ được.
• Gặp khó khăn trong quá trình duy trì giấc ngủ ổn định.
• Ngủ dậy sớm hơn bình thường.
• Chất lượng giấc ngủ không đảm bảo.

Thông thường, tình trạng mất ngủ bao gồm mất ngủ thoáng qua (xảy ra không thường xuyên), mất ngủ cấp tính (kéo dài dưới 4 tuần) và mất ngủ mạn tính (kéo dài hơn 4 tuần). Trong đó, mất ngủ thoáng qua và cấp tính thường xảy ra ở những đối tượng không có tiền sử mắc bệnh mạn tính tiềm ẩn nguy cơ gây mất ngủ hoặc chưa từng bị rối loạn giấc ngủ trước đó. Bệnh mất ngủ ở người lớn tuổi thoáng qua hoặc cấp tính nếu không được cải thiện kịp thời có thể dẫn đến tình trạng mất ngủ mạn tính và khi đó, việc điều trị sẽ khó khăn hơn.

3. Nguyên nhân gây mất ngủ ở người già

Bệnh mất ngủ ở người già hay mất ngủ ở người cao tuổi có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân, bao gồm cả nguyên nhân thứ phát và nguyên phát. Dưới đây là những nguyên nhân gây mất ngủ ở người già phổ biến:

3.1. Nguyên nhân mất ngủ nguyên phát

Nguyên nhân mất ngủ nguyên phát đến từ sự suy giảm các chức năng hoạt động của các cơ quan trong cơ thể ở người có tuổi. Bởi vì, tuổi càng cao thì thể trạng càng sa sút và cơ thể rất dễ gặp phải những bất thường về sức khỏe. Trong đó, sự suy giảm về chức năng hoạt động của hệ thần kinh là tình trạng khá phổ biến ở người cao tuổi. Hậu quả của quá trình này là tình trạng khó ngủ, mất ngủ và các vấn đề rối loạn giấc ngủ khác.

Bên cạnh đó, nguyên nhân nguyên phát khiến người lớn tuổi mất ngủ còn đến từ sự rối loạn nhịp sinh học và hormone do lão hóa. Cụ thể, quá trình lão hóa làm suy giảm các tế bào nhân siêu vi (SCN) dẫn đến rối loạn nhịp sinh học. Ngoài ra, người cao tuổi có thể bị thiếu hụt hormone melatonin (hormone điều hòa giấc ngủ) dẫn đến tình trạng khó ngủ, mất ngủ.

3.2. Rối loạn giấc ngủ thứ phát (bệnh lý)

Dưới tác động của quá trình lão hóa, người già dễ mắc phải các căn bệnh mạn tính tiềm ẩn nguy cơ gây mất ngủ. Một số bệnh lý có thể dẫn đến tình trạng rối loạn giấc ngủ trong đó có chứng mất ngủ ở người già bao gồm:

• Bệnh lý thần kinh: Các bệnh lý về thần kinh tiềm ẩn nguy cơ gây mất ngủ thường gặp ở người cao tuổi, ví dụ như trầm cảm, sa sút trí tuệ, Parkinson, Alzheimer, đau đầu, đột quỵ…
• Bệnh về xương khớp: Người cao tuổi có thể mắc phải các bệnh lý về xương khớp như viêm khớp dạng thấp, thoái hóa đốt sống, loãng xương, thoái hóa khớp gối… Những bệnh lý này có thể gây ra hiện tượng đau nhức về đêm, khiến người bệnh thường xuyên bị khó ngủ, mất ngủ.
• Bệnh về đường tiêu hóa: Người cao tuổi có hệ tiêu hóa kém và dễ mắc phải các bệnh lý như viêm loét dạ dày, viêm đại tràng, đầy hơi, chướng bụng, rối loạn tiêu hóa… Triệu chứng của những bệnh lý này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng giấc ngủ, khiến người già bị mất ngủ.
• Bệnh về hô hấp: Viêm phế quản, hen suyễn, viêm mũi, viêm xoang… với các triệu chứng như ho khan, tức ngực, khó thở vào ban đêm có thể khiến người cao tuổi thường xuyên bị mất ngủ.

Ngoài ra, các bệnh lý khác bao gồm bệnh về thận – tiết niệu, tăng huyết áp, tiểu đường… cũng ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe. Từ đó, tạo điều kiện thuận lợi để khởi phát hoặc làm gia tăng mức độ nghiêm trọng của chứng mất ngủ ở người già.

3.3. Thuốc

Một số loại thuốc điều trị có thể gây ra tình trạng mất ngủ ở người lớn tuổi, ví dụ như:

• Các loại thuốc lợi tiểu dùng trong phác đồ điều trị bệnh tăng nhãn áp hoặc tăng huyết áp.
• Thuốc kháng cholinergic dùng trong phác đồ điều trị bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD).
• Thuốc làm hạ huyết áp ở người bị tăng huyết áp.
• Thuốc kháng viêm Corticosteroid dùng trong phác đồ điều trị bệnh viêm khớp dạng thấp.
• Các loại thuốc chống trầm cảm có thể được bác sĩ chỉ định cho người mắc chứng rối loạn lo âu.
• Thuốc Levodopa dùng trong phác đồ điều trị bệnh Parkinson.
• Thuốc Adrenergic dùng cho trường hợp khẩn cấp như tim ngừng đập hoặc người bệnh đột ngột lên cơn hen suyễn.

3.4. Nguyên nhân khác

Các yếu tố nguy cơ khác có thể gây ra tình trạng mất ngủ ở người già bao gồm:

• Yếu tố môi trường: Thông thường, giấc ngủ ở người cao tuổi dễ bị ảnh hưởng bởi sự tác động từ môi trường như ô nhiễm tiếng ồn, ô nhiễm ánh sáng, không gian phòng ngủ chật hẹp, ẩm thấp…
• Chế độ sinh hoạt: Chế độ sinh hoạt kém khoa học như lạm dụng bia rượu, cà phê, trà, thuốc lá, ăn uống không đúng giờ, hay thức khuya… có thể khiến người cao tuổi thường xuyên bị khó ngủ, mất ngủ.

4. Cách phòng ngừa mất ngủ ở người cao tuổi

Người cao tuổi có thể chủ động phòng tránh hay giảm tình trạng mất ngủ bằng một số biện pháp như sau:

• Kiểm soát các bệnh lý mạn tính trong cơ thể bằng cách tái khám định kỳ theo lịch hẹn và tuân thủ phác đồ điều trị bệnh từ bác sĩ.
• Thiết lập thời gian đi ngủ và thức dậy vào một thời điểm cố định. Tránh ngủ trưa quá nhiều, nên ngủ trưa dưới 30 phút.
• Hạn chế uống nhiều nước hoặc ăn quá no trước khi ngủ.
• Người cao tuổi nên vận động nhẹ, tập dưỡng sinh từ 30 phút mỗi ngày với tần suất khoảng 3 lần 1 tuần để nâng cao sức đề kháng và cải thiện giấc ngủ hiệu quả. Tuy nhiên, không nên tập trước giờ ngủ 3 tiếng.
• Người lớn tuổi cần hạn chế uống trà đậm, cà phê, bia rượu, thuốc lá. Đồng thời, nên ưu tiên bổ sung các loại thực phẩm giàu chất xơ, vitamin B6, melatonin, magie, omega 3 tốt cho giấc ngủ.
• Bổ sung những dưỡng chất có tác dụng cải thiện giấc ngủ từ thiên nhiên như các hoạt chất từ ginkgo biloba (bạch quả) và blueberry (việt quất). Những hoạt chất này có thể trung hòa các gốc tự do gây hại, tăng cường tuần hoàn máu não, hỗ trợ cải thiện tình trạng mất ngủ ở người già.